Mijn kind verblijft enkel bij mij. Wat als ik overlijd?

Een vaak voorkomende grote zorg van ouders die uit elkaar zijn, is wat er zal gebeuren met hun minderjarige kinderen bij hun overlijden. Bij wie zullen ze verblijven? Wie zal er voor hun zorgen? Wat met de goederen die zij erven?

In principe oefenen beide ouders het ouderlijk gezag uit. Van zodra één ouder is overleden, wordt dit ouderlijk gezag exclusief verder gezet door de andere ouder. Het is niet mogelijk om hiervan door middel van een testament af te wijken.

Zelfs indien er tijdens het leven sprake was van exclusief ouderlijk gezag van de overleden ouder, zal de andere ouder na het overlijden automatisch opnieuw het ouderlijk gezag krijgen (art. 375 oud BW).

Dit wordt ervaren als een hiaat in de wetgeving, aangezien het in sommige gevallen niet in het belang van het kind zou zijn indien de andere ouder, waar misschien al lang geen of slechts een zeer beperkt contact mee is, plots het exclusief ouderlijk gezag zou bekomen.

In de praktijk is het soms zo dat, in erg schrijnende of verontrustende situaties, de Jeugdrechtbank zal worden gevat ten einde het één en ander te controleren en eventueel in een alternatief te voorzien, maar dit kan op voorhand nooit verzekerd worden.

Naast het ouderlijk gezag, verkrijgt de overlevende ouder ook het ouderlijk vruchtgenot en het ouderlijk beheersrecht.

Wat houdt het ouderlijk vruchtgenot in?

Dit houdt in dat de overlevende ouder mag genieten van de vruchten van de goederen die het minderjarig kind in zijn bezit heeft/krijgt. Van zodra het minderjarig kind aldus bepaalde goederen erft, zal dit ouderlijk vruchtgenot zich eveneens uitstrekken over deze geërfde goederen.

Indien er bijvoorbeeld een onroerend goed (woning, appartement, …) wordt geërfd, kan de overlevende ouder op basis van zijn/haar vruchtgenot dit onroerend goed bewonen of beslissen dit te verhuren en zal de overlevende ouder in principe de huurinkomsten mogen ontvangen. Of indien er bijvoorbeeld aandelen worden geërfd waar dividenden op worden ontvangen, zal de overlevende ouder deze mogen ontvangen.

Voor een eventueel ongewenst ouderlijk vruchtgenot, is er echter een relatief eenvoudige oplossing. Dit vruchtgenot kan immers worden uitgesloten bij testament, zodanig dat de vruchten aan de minderjarige rechtstreeks of aan een derde toekomen.

Wat houdt het ouderlijk beheersrecht in?

Dit houdt in dat de overlevende ouder het beheer heeft/krijgt van de goederen van zijn/haar minderjarige kind(eren). Van zodra één ouder overlijdt en het minderjarig kind erft bepaalde goederen, zal dit beheersrecht zich dus ook uitstrekken over deze geërfde goederen.

Dit ouderlijk beheersrecht is van openbare orde. Dit betekent dat dit niet zomaar kan worden ontnomen bij testament.

De wet heeft wel automatisch reeds in een aantal beschermingsmechanismen voorzien. Zo zullen zeer belangrijke handelingen (zoals de verkoop van een onroerend goed) enkel maar mogelijk zijn na de goedkeuring door de Vrederechter.

Het ouderlijk beheersrecht kan bovendien wel worden “beperkt” of “geregeld” op verschillende manieren.

Een eerste mogelijkheid dienaangaande is dat u – preventief en aldus voorafgaand uw mogelijk overlijden – het vruchtgebruik van bepaalde goederen reeds bij testament zal toekennen aan een derde (bv. uw nieuwe partner, uw ouders, uw broer of zus, …). Dit vruchtgebruik kan beperkt worden in tijd (bv. tot de minderjarige kinderen de leeftijd van 18 jaar hebben bereikt) en kan worden gekoppeld aan bepaalde voorwaarden/lasten (zoals het toekomen van de vruchten op een geblokkeerde rekening op naam van de minderjarige).

Het beheersrecht van de langstlevende ouder zal dan nog steeds gelden, maar zal zich maar beperken tot de blote eigendom van de geërfde goederen. Dit zorgt ervoor dat de mogelijkheden voor de overlevende ouder veel beperkter worden.

Waar wel rekening mee moet worden gehouden, is dat dit vruchtgebruik niet onbeperkt kan worden toegekend. De kinderen hebben namelijk recht op een “reserve” (= een bepaald minimum deel) in uw nalatenschap. Indien dit wordt aangetast, kan het zijn dat dit wordt opgeëist.

Een tweede mogelijkheid is om te werken via een maatschap. Gelet op het feit dat het één en ander echter grote administratieve lasten kent, wordt dit voornamelijk aangeraden voor grotere vermogens.

Van zodra de kinderen meerderjarig zijn, houdt het ouderlijk gezag, ouderlijk vruchtgenot en het ouderlijk beheersrecht automatisch op en gaan deze over naar het meerderjarig kind zelf.

Wenst u hierover meer informatie te bekomen of wenst u bijstand aangaande het regelen van uw nalatenschap? Neem dan contact op met ons kantoor!